“Nederland zal de komende 50 jaar meer veranderen dan de afgelopen 500 jaar. We zijn op weg naar een samenleving 3.0. We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van een tijdperk. Van ik naar wij, van individualisme naar samenredzaamheid, maar ook van concurrentie naar combinatie, van graaien en groeien en van onttrekken naar opwekken”, aldus Jan Rotmans. Er komt een periode aan waarin individualisme plaats gaat maken voor gezamenlijkheid en ‘delen’. Een periode waarin organisaties en medewerkers in totaal andere verhoudingen en vormen zullen samenwerken. Hierover sprak Jan Rotmans reeds in 2012. Ook Thomas Rau is een voorloper en nieuwdenker. Onder meer met zijn bedrijf Turntoo richt hij zich op nieuwe businessmodellen voor de circulaire economie.

 “Van bezit naar prestatie. Geen lampen, maar licht. Kortom: van eigendom naar eigenslim.”

– Thomas Rau

In onze optiek zijn er een aantal relevante vragen die ons helpen onze gedachten, visie en denkbeelden te transformeren in een samenleving 3.0. Waar komt deze verandering vandaan? Wat verandert er dan precies; waar veranderen we naartoe? Wat is daarvan de impact op ons denken en ons doen? En op ons organiseren, onze manier van organisaties ‘leiden’ en onze manier van werken? Hoe kunnen we meebewegen in deze transitie en ambitieuzer vormgeven aan deze transitie? Kortom: wat vraagt dit van ons?

Macht voor afnemers
Een grote drive van deze verandering komt van onderop. Al sinds jaar en dag heeft de aanbieder het voor het zeggen. Er zijn grote marktblokken ontstaan door een enorme gedrevenheid van aanbieders die op zoek zijn naar continue groei. Denk aan de financiële markt, de olie-industrie en organisaties als Amazon. Dit heeft geleid tot een groot verschil tussen de kleine, rijke en machtige lobby en de arme meerderheid.

Veel van deze grote organisaties zijn sterk verzuild en daardoor inefficiënt en inflexibel. De ontevredenheid over machtsvorming neemt toe. Dit heeft de afnemer mondiger gemaakt. De technologische ontwikkeling heeft alles veel transparanter gemaakt door de snelheid en volledigheid waarmee informatie beschikbaar is en de maatschappelijke druk om transparantie die daardoor is ontstaan.

We leven in een sterk gedigitaliseerde wereld. Door de komst van smartphones, social media en apps zijn we continu verbonden met de wereld om ons heen. Kortom: macht voor de afnemer. Daarnaast ontstaan er steeds meer ‘nieuw georganiseerde organisaties’ die wel flexibel zijn, zich ontwerpen vanuit de klantvraag en laten zien dat het ook kan.

De drive voor verandering
De crisis in 2008 heeft een flinke duw gegeven aan de transitie. Nederland heeft ruim een halve eeuw van stabiele economische groei en welvaart gekend. Sinds de Tweede Wereldoorlog is, op enkele jaren na, ons nationaal inkomen ieder jaar gegroeid. Nederland is de afgelopen jaren echter ruw wakker gemaakt. Door de financiële crisis in 2008, gevolgd door de Europese schuldencrisis, een meervoudige recessie en stijgende werkloosheid, ziet de toekomst er een stuk minder rooskleurig uit. Nederland lijkt op zoek te zijn naar een nieuwe balans (WRR http://www.wrr.nl). Ondanks dat de financiële crisis achter de rug is en het consumentenvertrouwen en de uitgaven weer zijn gestegen, heeft dit wel geleid tot extra scheurtjes in het oude denken. Net als in het old-boysnetwerk.

Wellicht een nog belangrijkere drive komt voort uit duurzaamheid en de bewustwording dat een duurzame herbruikbare samenleving noodzakelijk is voor het voortbestaan van de mensheid. De oude economie draait op fossiele brandstoffen waarvan de grondstoffen opraken. Daarnaast zijn ze enorm vervuilend. De roep om vernieuwing neemt toe. Dit geldt ook voor de maatschappelijke verontwaardiging.

Thomas Rau: “Kijkend naar de aarde vanaf een afstand wordt het duidelijk: de mens is een tijdelijke gast in een gesloten systeem, de aarde. Daarbinnen is alles even belangrijk voor een stabiele balans met een toekomst. Binnen haar grenzen kunnen we alleen mentaal blijven groeien. Het hoogste doel is het faciliteren van continuïteit van leven. De economie is daarin de georganiseerde relatie tussen mens en natuur.”