Een rijkdom aan workshops tijdens ons recente NWSGRG festival. Angela’s workshop “Werken met vele waarheden” kon helaas niet doorgaan die dag. Nieuwsgierig als een ieder is, willen we de waardevolle inzichten jullie echter niet ontnemen. Geen interactieve workshop en Angela live de hemd van het lijf kunnen vragen – toch een serieuze poging om over te brengen, dat wat zij graag had willen delen en over in gesprek was gegaan. Meervoudigheid behouden bij complexe opgaven – wat maakt dat zo belangrijk en hoe houd je de rijkdom vast?

Na het lezen nieuwsgierig geworden naar meer? Neem contact op met Angela.

Toenemende complexiteit als gegeven.
Onze maatschappelijke en organisatorische opgaven worden steeds complexer. Dat betekent: meer onderlinge verbanden, meer onverwachte effecten — en dus ook meer onvoorspelbaarheid. In complexe systemen is het onmogelijk om vooraf alle gevolgen van een handeling te overzien. Dat komt juist doordat er zóveel verbindingen zijn.

Een ander belangrijk kenmerk van complexiteit is dat het geheel meer is dan de som der delen. Zet tien mensen bij elkaar en er gebeurt iets fundamenteel anders dan wanneer er maar twee zijn. Complexe systemen vertonen emergent gedrag: ze brengen gezamenlijk iets voort wat individuele delen nooit alleen hadden kunnen maken. Fascinerend — maar vaak pas achteraf te verklaren.

Meervoudigheid als sleutel
Werken aan complexe vraagstukken vraagt om meer dan één blik, om meervoudigheid. Maar wat is dat precies? Meervoudigheid is het betrekken van uiteenlopende perspectieven, verschillende manieren van kijken. Het stelt je in staat beter zicht te krijgen op de onderlinge verbanden en emergent gedrag wordt hierdoor eerder zichtbaar. Zo krijg je beter zicht op het effect van de acties die je uitzet om een bepaalde ambitie te realiseren.

In de praktijk zien we zien steeds vaker dat opgaveteams niet alleen multidisciplinair zijn, maar ook verschillende stakeholders omvatten. Dat verrijkt het blikveld, maar maakt samenwerking ook uitdagender. Want in zo’n divers team spreekt men niet altijd dezelfde taal — soms letterlijk, vaak figuurlijk. Goede samenwerking vraagt dan om investeren in wederzijds begrip: elkaars taal leren spreken, elkaars bedoelingen verkennen, verwachtingen expliciteren.

Maar hier schuilt ook een risico: in de wens om elkaar goed te begrijpen, kunnen de scherpe verschillen vervagen. Iedereen gaat dezelfde kant op kijken, en daarmee verdwijnt een deel van de meervoudigheid die juist zo waardevol is.

Hoe houd je balans?
Hoe zorg je ervoor dat je én goed samenwerkt, én de diversiteit aan perspectieven behoudt? Hier zijn een paar vragen en praktische suggesties die je team op weg kunnen helpen. Geen lijst met succesfactoren, maar 4 kijk-lijnen en bijbehorende vragen om samen over na te denken:

Kijk naar de context, naar tijd en ruimte. Welke keuzes in de inrichting van tijd, ruimte en omgeving stimuleren meervoudigheid?

Locatie: De plek waar je bij elkaar komt vormt een uitdrukking van het meest dominante perspectief en is daarom heel belangrijk. Ontmoet je elkaar altijd op dezelfde plek, of wissel je van setting? Bijvoorbeeld: werk je letterlijk in de opgave, bij de betrokkenen?

Ruimtegebruik: Mensen kiezen vaak automatisch dezelfde plek in een ruimte. Hoe daag je ze uit om fysiek een andere positie in te nemen, en zo ook mentaal van perspectief te wisselen?

Wat breng je mee? Symbolen zijn krachtig. Je kunt ze gebruiken om het perspectief dat iemand vertegenwoordigt te versterken.  Wat staat op tafel dat verschillende perspectieven vertegenwoordigt? Een vaas, een schoen, een portret? Hoe maak je diversiteit letterlijk zichtbaar?

Zet vertraging in: Als iets heel snel naar een oplossing gaat, kan dat een teken zijn dat er perspectieven missen. Hoe trap je dan op de rem? Hoe bouw je reflectie in?

Kijk naar de interactie. Hoe geef je vorm aan het gesprek en de samenwerking binnen het team?

Gespreksleiding: Laat je het gesprek leiden door een vaste voorzitter of rouleer je dit? Nodig je soms iemand van buiten uit om te faciliteren?

Stemmen horen: Alle perspectieven zijn waardevol — maar hoe zorg je ervoor dat ze ook allemaal gehoord worden? Wie spreekt wanneer, en wie luistert?

Luisterhouding: Luisteren we om te reageren, of om écht te begrijpen? Hoe stimuleer je het laatste?

Vormen van communicatie: Onze werkcultuur is vaak sterk verbaal — maar dat werkt niet voor iedereen even goed. Welke alternatieve vormen (zoals visualisaties, fysieke werkvormen of storytelling) kun je inzetten om inzichten naar boven te halen?

Agree to disagree: Je hoeft niet over alles met elkaar eens te zijn. Het gaat niet om elkaar overtuigen, maar om elkaars andere kijk te respecteren. Wat betekent dat voor hoe je een gesprek met elkaar voert? Wat is er dan anders?

Kijk naar de teamdynamiek. Hoe stimuleer je actief dat verschil er mag zijn – zonder dat het de samenwerking ondermijnt?

Vier het verschil: Maak ruimte om verschillen expliciet te benoemen én te waarderen. Bijvoorbeeld met een vaste werkvorm aan het begin van een bijeenkomst: “Wat valt je op vanuit jouw rol/perspectief?”

Creëer psychologische veiligheid: Zorg dat teamleden zich veilig voelen om een afwijkende mening te geven – ook als die schuurt met de dominante lijn. Wat is er nodig om die veiligheid te voelen?

Benoem spanning als kans: Wanneer perspectieven botsen, zie dat niet als obstakel, maar als signaal dat er iets waardevols onder zit dat onderzocht mag worden. Agree to disagree – hoe geef je dat gesprek dan samen vorm?

Kijk naar besluitvorming. Hoe neem je besluiten zonder de nuance en rijkdom van verschillende standpunten te verliezen?

Gebruik meervoudige besluitvormingsmethoden: Denk aan deep democracy, consent in plaats van consensus, of graduele stemmingen waarin meerdere opties naast elkaar kunnen bestaan. Welke besluitvormingsmethode past bij deze opgave?

Leg het proces vast, niet alleen het resultaat: Documenteer hoe een besluit tot stand is gekomen en welke perspectieven een rol speelden. Dat maakt het makkelijker om later terug te grijpen op vergeten inzichten. Hoe en waarmee doe je dit om die meervoudigheid goed te vangen?

Stel besluiten uit als het te vroeg voelt: In complexe vraagstukken is “even niets beslissen” soms ook een optie. Gebruik dan de tijd om meer perspectieven te verzamelen. Wie in dit team is hier alert op en kan dit signaleren?

 

Tot slot
Denk samen met je team na over deze vragen. Kleine aanpassingen in werkwijze en ruimte kunnen al een groot verschil maken in wat je samen ziet en bereikt. En een mooie bijvangst: je bijeenkomsten worden er een stuk levendiger van!