De gemeente Amersfoort wil zich goed voorbereiden op de groei van de stad in de komende jaren. Inhoudelijk en financiële ruimte maken voor de ambities en opgaves van het nieuwe bestuur én het sluitend maken van de begroting. Om dit mogelijk te maken heeft Amersfoort een drie sporen ambtelijke verkenningstraject ingezet. Eén spoor met een elftal businesscases, van “flexibele schil naar vast personeel” tot “regiewerkwijze herzien”. Een tweede gericht op financieel technische oplossingsmogelijkheden. Met PRCS startte Amersfoort het derde spoor ”Ruimte voor nieuw bestuur en de toekomst van Amersfoort”. Parallel hieraan is er onderzoek gedaan naar de concern-brede opgave om 12% extra te besparen binnen het Sociaal Domein. Hoe reëel is deze besparing? Samen met Arie Teeuw begeleidde PRCS dit proces.
Amersfoort groeit. De stad heeft een gunstige economische positie die verder versterkt kan worden. Verschillende factoren maken dat Amersfoort een aantrekkelijke stad is en blijft om te wonen en voor bedrijven om zich hier te vestigen. De groene omgeving waarin Amersfoort ligt en het goede voorzieningenniveau, maken dat mensen ervoor kiezen om hier te komen wonen. Bedrijven kiezen voor deze stad vanwege een goede bereikbaarheid en goed opgeleid personeel.
Grote opgaven als wonen, duurzaamheid/klimaat, veiligheid en het zijn van een inclusieve stad gaan ook de komende jaren veel van het bestuur en de organisatie vragen. Verdubbeling in alle facetten. Bij deze schaalsprong horen ook middelen om de uitdagingen aan te kunnen gaan. Dergelijke middelen moeten bovendien een basis vinden in een financieel solide begroting; ook dat is een uitdaging op zich.
Ideeën genereren via Snelkookpansessies
Aan het begin van het traject is bekeken welke kosten binnen de begroting beïnvloedbaar zijn. Het bestuur wilde richtinggevend voor 40 miljoen euro aan opties. Dat betekende dat elk deelprogramma voor 12% van het beïnvloedbare budget aan mogelijkheden moest vinden. De afdelingsmanagers hadden deze opdracht gekregen voor hun eigen deelprogramma(‘s). Er was een hoge tijdsdruk. Alles moest in een doorlooptijd van 7 weken. Door snelkookpansessies met medewerkers, afdelingsmanagers en externe adviseurs van PRCS is een breed scala aan ideeën verzameld. Voorstellen om (financiële) ruimte te creëren. Managers, medewerkers werden uit hun dagelijkse werk en denkwijze gehaald. Elke sessie bestond uit een inspirerende benchmark met vergelijkbare gemeentes op de deelprogramma’s van de betreffende afdelingen. Gevolgd door een (digitale) brainstorm. Volledig vrij en zonder taboes ideeën generen om anders te doen, te verbeteren, of te stoppen. Begeleid door inhoudelijke experts van PRCS, Angela Riddering (Sociaal Domein) en Peter Beumer (Fysieke Domein) en Arie Teeuw (auteur van het boek over bezuinigen “Komt een man bij de gemeente”). Vervolgens werden de verzamelde ideeën, in samenwerking met interne strategische adviseurs en business controllers omgezet naar inhoudelijke voorstellen. Hierbij werd ingegaan op maatschappelijke effecten, risico’s, randvoorwaarden, betekenis voor samenwerkingspartners en eventueel noodzakelijke investeringen.
Ruimte voor verdere besparingen Sociaal Domein zeer beperkt
Parallel aan deze sessies, heeft PRCS een Quick Scan uitgevoerd om grondig te onderzoeken of die 12% aan besparingen ook mogelijk zijn in het Sociaal Domein. In voorbereiding op de snelkkookpansessie voor het Sociaal Domein kwam die vraag op. Hoe haalbaar is deze besparing? Wat zijn de maatregelen die bewezen effectief zijn om kosten te verlagen? Hiertoe is gebruik gemaakt van recent landelijke onderzoeken. Uit de onderzoeken zijn steeds de bewezen kostenverlagende maatregelen gedestilleerd. Maatregelen die in de praktijk hun nut hebben bewezen.
Inzicht in de mogelijkheden voor (financiële) ruimte voor de groei van Amersfoort
Resultaat? Gezamenlijk is er een significant grote financiële ruimte gevonden, met bijna 90 voorstellen om hiertoe te komen. Mét impactvolle maatregelen voor de stad. De voorstellen zijn opgedeeld in de volgende clusters: helemaal anders doen, tariefs- & opbrengstenverhogingen, efficiencyverbeteringen in werk, afbouw/stoppen voorzieningen met effect op de stad. De opties variëren dus van bekende mogelijkheden tot totale beleidswijzigingen.
Ondanks de snelkookpansessies en de quick scan bleek de ruimte binnen het Sociaal Domein om verdere besparingen te realiseren zeer beperkt. Op basis van deze scan bleek dat er nu aan alle knoppen wordt gedraaid om tot bezuinigingen/ruimte te komen op het terrein van individuele voorzieningen en WSW. Er zijn nauwelijks aanvullende maatregelen meer mogelijk die binnen het huidig wettelijk en budgettair kader tot significant meer financiële ruimte zullen leiden.
Al met al: Toekomst van Amersfoort vraagt integrale en opgavegerichte werkwijze
Uit de sessies en de quick scan is gebleken dat er geen quickwins zijn. Er is weinig ruimte voor makkelijke bezuinigingen. Een kaasschaafmethode levert niet voldoende op. De opgave is namelijk te groot om behaald te worden via een som van kleine maatregelen. Wel middels fundamentele keuzes. Dit betekent dat het nieuwe bestuur de verschillende ambities en opgaves integraal tegen elkaar zal moeten afwegen, hun rol als gemeente scherpstellen en prioriteren. Zowel op politiek als ambtelijk niveau. Opgavegericht werken is hierin de mogelijke oplossing. Nog intenser samenwerken in opgaves, resulteert in meer synergie en dus meer concern-brede en duurzame mogelijkheden voor (financiële) ruimte.
Angela Riddering
Herrie Geuzendam
nog zo’n case
