Gemeente ALmere omgevingswet

De invoering van de Omgevingswet (en de Wet Kwaliteitsborging) is een van de grootste wetgevingsoperaties in Nederland. Twee veranderingen met een grote impact voor o.a. gemeenten en waterschappen. Gemeente Almere had de wens om de invoering van deze wetten integraal aan te pakken. Vanaf 2019 heeft PRCS als strategische samenwerkingspartner in een meerjarig traject de gemeente ondersteund bij deze geïntegreerde invoering in de organisatie.

De omgevingswet bundelt en vereenvoudigt alle regels en wetten op het gebied van de fysieke leefomgeving. De kern van de invoering is dat de houding tussen overheid en samenleving verandert. Meer ruimte voor initiatieven (‘ja mits houding’), stevig inzetten op participatie waarbij alle partijen (overheid, initiatiefnemer en belanghebbenden) zijn betrokken én integraal werken waarbij de fysieke leefomgeving in samenhang wordt benaderd. Het is een complexe invoering waarbij op voorhand niet alle mogelijkheden, keuzen en gevolgen zijn te overzien.

Almere en de Omgevingswet
Met het ontwikkelen van de wijk Oosterwold en het invoeren van het particulier opdrachtgeverschap heeft Almere ervaringen ‘avant la lattre’ opgedaan met de Omgevingswet. In toenemende mate nemen bewoners en partijen het initiatief. Hierdoor verandert de rol van de gemeente Almere: van allesbepalend naar samen en mogelijk maken. Precies wat de Omgevingswet ook voor ogen heeft! Deze lessons learned zijn gebruikt bij de start van het programma invoering Omgevingswet.

Lange en korte termijn ambities slim aan elkaar koppelen
De invoering van de Omgevingswet vindt stap-voor-stap plaats. Er is een koersdocument ontwikkeld, waarbij door middel van jaarprogramma’s de activiteiten worden bepaald. De raad bepaalt aan de voorkant de kaders, waarna het programmateam de bijbehorende werkzaamheden definieert en uitvoert. Aan het einde van elk jaar vindt een evaluatie plaats. De inzichten van deze evaluatie zijn richtinggevend voor het volgende jaarprogramma. Hierdoor ontstaat een cyclus van beleid bepalen, uitvoeren, evalueren en bijstellen. Tegelijkertijd zijn er 5 strategische doelen benoemd, welke gedurende totale invoeringsperiode gerealiseerd gaan worden. Zo worden lange termijn ambitie en korte termijn jaarplannen slim aan elkaar gekoppeld.

Drie parallelle veranderlijnen
Het programma ‘invoering Omgevingswet’ kent drie lijnen, bestaande uit:

  • Pakket ’21: hierin zijn alle werkzaamheden opgenomen die wettelijk verplicht zijn te realiseren per invoeringsdatum van de wet. Denk bijvoorbeeld aan het Vergunning, Handhaving en Toezicht proces, het opleiden van alle medewerkers om de opzet/insteek van de wet te doorgronden en/of het ontwikkelen van een nieuwe omgevingsplan.
  • Vernieuwend werken: gericht op het iteratief ombouwen van het gehele wetgevingstelsel, de bijbehorende instrumenten (omgevingsvisie, omgevingsplan, omgevingsvergunning) en het ontwikkelde van de passende werkwijze voor de gehele organisatie door middel van pilots en verkenningen.
  • Programma sturing: gericht op de overall communicatie, het bewaken en monitoren van de invoeringstrategie, het zorgen voor samenhang en coördinatie tussen alle werkzaamheden, het informeren van de organisatie, raad en college etc.

Pakket ‘21
PRCS is intensief betrokken geweest bij alle 3 veranderlijnen van het programma invoering Omgevingswet. De start van onze werkzaamheden betrof het maken van een analyse om te bepalen wat de stand van zaken m.b.t. Pakket 21 was. Specifiek voor 2 afdelingen, te weten Vergunning, Toezicht en Handhaving (VTH) en Stedelijk Beleid (SBL), is een aanpak ontwikkeld om te kunnen voldoen aan de wettelijke verplichtingen. Het zwaartepunt van de invoering van de Omgevingswet ligt primair bij deze 2 afdelingen.

Vervolgens is leiding gegeven aan het implementeren hiervan, wat o.a. betrekking had op het aanbesteden en invoeren van nieuwe systemen, het veranderen van werkprocessen, het trainen en opleiden van medewerkers, inzichtelijk maken van de financiële gevolgen van de Omgevingswet voor de gemeente begroting, het aanpassen van gemeentelijke verordeningen en zorgen voor voldoende draagvlak en energie in de organisatie voor de invoering van de wet.

Vernieuwend werken
Samen met een team van interne en externe medewerkers is de programma lijn Vernieuwend werken ontwikkeld. Langs verschillende lijnen, zoals landelijke inspiratie bijeenkomsten (‘aan de slag met Omgevingswet), leren van best practices, samenwerken met Platform Flevoland etc. is de programma lijn Vernieuwend werken inhoudelijk ontwikkeld. Een groot aantal pilots en verkenningen is samen met de organisatie uitgevoerd zoals o.a. het programma binnenstedelijke vernieuwing Binnenring Haven, programma optimaliseren Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplan bedrijventerrein Stichtste Kant en/of Participatieprocessen bij bestemmingsplannen zoals Almere Poort West). Doel hiervan was om al lerend te onderzoeken hoe het ‘gedachtengoed’ van de Omgevingswet kan worden ingevoerd. En de uitkomsten van de diverse pilots en verkenningen ook waar mogelijk direct in de praktijk toe te passen. De rol van PRCS was hierbij zeer divers: initiatieven ontwikkelen, sturing op voortgang en realisatie, inhoudelijk meewerken bij diverse programma’s, het evalueren en leren van de uitkomsten en het informeren van raad en college.

Programma sturing en kennisdeling
Als onderdeel van de programma organisatie heeft PRCS een initiërende en sturende rol bij het ontwikkelen, vormgeven en realiseren van de programma doelen. Er is zorggedragen voor het realiseren van de juist condities binnen de organisatie om Vernieuwend werken mogelijk te maken. Er zijn diverse bijeenkomsten georganiseerd voor kennisdeling (omgevingswet cafés, lunchlezingen en serious gaming).

Overdracht naar de lijn-Regie organisatie 
Eind 2021 waren de werkzaamheden voor Pakket 21 afgerond. Een self assessment begin 2022 heeft de resterende open actiepunten duidelijk gemaakt, welke door de lijn zelf worden uitgevoerd. De programma organisatie heeft vervolgens een transformatie gedaan naar een regie organisatie. De werkzaamheden van het programma team zijn veranderd van initiëren, uitvoeren, monitoren en evalueren naar stimuleren, coördineren, monitoren en evalueren. Het primaat van initiëren en uitvoeren ligt bij de lijn. Deze transitie is in 2022 afgerond.

Een opdracht met complexe bijzonderheden
De invoeringsdatum van de Omgevingswet is in de afgelopen jaren meermaals door de minister uitgesteld. De oorzaak was dat de DSO (digitaal stelsel omgevingswet) niet stabiel en deels nog niet operationeel uitontwikkeld was. Het effect hiervan was dat de motivatie bij de medewerkers om mee te werken aan de invoering steeds minder werd. Het gevolg was dat er nog meer energie gestoken moest worden om progressie te boeken.

Het programma heeft daarbij ook veel te maken gehad van diverse wisselingen in het management (belangrijke stakeholders) en dat de raad en wethouders na de gemeentelijke verkiezingen. Het effect was dat er op een bepaald moment minder historisch besef was rondom de Omgevingswet. Waardoor in sommige gevallen meer tijd en energie gestoken is om progressie te houden.

Paul-klein

Paul van Rheenen

Marc-Schijff-480

Marc Schijff

terug naar het overzicht

nog zo’n case